So‘nggi o‘n yil ichida dunyo bo‘ylab insonlarning ruhiy holatida salbiy o‘zgarishlar kuzatilmoqda. “Dunyo hissiy salomatligi holati — 2025” (World Emotional Health Report 2025) nomli hisobotda qayd etilishicha, odamlar orasida xavotir, stress, g‘azab va qayg‘u kabi hissiyotlar sezilarli darajada ortgan.
Hisobotga ko‘ra, 2024-yilga nisbatan 2025-yilda quyidagi o‘zgarishlar kuzatilgan:
- Jismoniy og‘riq — 32 foizga oshgan
- Qayg‘u — 26 foiz (o‘zgarish yo‘q)
- G‘azab — 22 foiz (o‘zgarish yo‘q)
Xavotir darajasi esa biroz kamayib, pandemiyagacha bo‘lgan darajaga qaytgan. Ammo 2014-yildagi ko‘rsatkich bilan solishtirilganda u hali ham 5 foiz yuqori.
Urush, iqtisodiy beqarorlik yoki siyosiy mojarolardan aziyat chekayotgan mamlakatlarda salbiy hissiyotlar darajasi ancha yuqori ekani ta’kidlanadi. Bunday hududlarda aholining katta qismi doimiy stress, xavfsizlik hissining yo‘qolishi va kelajakdan umidsizlikni boshdan kechiradi.
Psixologlar fikricha, bu omillar inson ruhiyatida doimiy iztirob, charchoq va motivatsiyaning pasayishiga olib keladi.
Tadqiqotda ayollar erkaklarga qaraganda ko‘proq xavotir, qayg‘u va jismoniy og‘riqni his qilgani qayd etilgan. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bunga ijtimoiy bosim, oilaviy mas’uliyat va iqtisodiy qiyinchiliklar sabab bo‘lishi mumkin.
Psixologlar ruhiy salomatlikni saqlash uchun quyidagi amallarni tavsiya etishmoqda:
- Har kuni kamida 15–20 daqiqa tinchlikda qolish va meditatsiya qilish
- Yaqinlar bilan muloqotni kuchaytirish
- Jismoniy faollikni oshirish
- Ijtimoiy tarmoqlarda o‘tkaziladigan vaqtni cheklash
- Zarurat bo‘lsa, professional psixolog yoki terapevtga murojaat qilish
Dunyo miqyosida hissiy salomatlik masalasi tobora dolzarb bo‘lib bormoqda. So‘nggi o‘n yillikda insonlar o‘rtasidagi ruhiy iztirob darajasi oshgani jamiyatlar uchun jiddiy ogohlantiruvchi signal bo‘lib xizmat qilmoqda. Mutaxassislar bu holatni kamaytirish uchun ta’lim tizimi, ish joylari va oilalarda ruhiy farovonlikka ko‘proq e’tibor berish zarurligini ta’kidlashmoqda.